Als communicatiewetenschapper ontdekte ik recentelijk dat het leefgebied van de ChristenUnie-kiezers langzaam aan het verschuiven is[1]. Ten opzichte van 2006, het verkiezingsjaar dat de ChristenUnie op z’n hoogste punt was, wint de ChristenUnie vooral in de rijke, theoretisch opgeleide, matig verstedelijkte gebieden. Andersom verliest de ChristenUnie in de arme, praktisch opgeleide, plattelandsgebieden.

In die laatste groep valt een groot deel van de provincie Flevoland. Onze provincie heeft bij de laatste verkiezingen in geen één gemeente het succes van 2006 geëvenaard. Ook ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2017 heeft het in alle gemeenten verloren.

Oorzaak verlies arme gebieden

De oorzaak van het verlies in ‘arme’ gebieden heeft zeer waarschijnlijk te maken met de koers van de partij. De ChristenUnie is sinds 2006 in het kieskompas verschoven van links-conservatief naar links-progressief. Deze verschuiving heeft te maken met een aantal morele keuzes omtrent hete hangijzers. Denk bijvoorbeeld aan het anti-Zwarte Piet standpunt van de ChristenUnie of de wens van de partij om excuses te maken voor Nederlands slavernijverleden.

Vanaf het moment dat de ChristenUnie deze progressievere koers is gaan varen, is het bij landelijke verkiezingen aan het verliezen in de arme gebieden. Dat zou niemand moeten verrassen, want veel sociologisch onderzoek laat zien dat in de arme plattelandsgebieden mensen conservatiever zijn, terwijl in de stad mensen progressiever zijn (dat is vrijwel overal ter wereld zo). Verstedelijking, individualisering en schaalbaar theoretische arbeid, socialiseert mensen tot een progressieve denkstijl.

Iets wat op de achtergrond meespeelt, is dat mensen (inclusief christenen) de progressieve of conservatieve posities van partijen bij hun stemkeuzes steeds zwaarder laten wegen. Platter gesteld: de politieke strijd in Nederland vindt steeds meer plaats tussen GroenLinks en de PVV over migratie, nationale identiteit en de ‘kansencrisis’ en steeds minder tussen de VVD en de SP over geld. De verschuiving van de ChristenUnie op de progressieve-conservatieve as heeft daarom extra impact op de samenstelling van het ChristenUnie-electoraat.

Progressieve hermeneutiek en filosofie

De steeds progressievere koers van de landelijke ChristenUnie roept veel vragen op: hoe kan het dat de ChristenUnie het afgelopen decennium een progressievere koers is gaan varen? Is hier ooit bewust voor gekozen? En is deze koers ook de juiste koers? De behandeling van deze vraagstukken is te complex voor dit stuk. 

Een kanttekening wil ik wel plaatsen. Het is niet zo dat de progressievere koers die we zijn gaan varen een automatisch en logisch voortvloeisel is uit de Bijbel. De Bijbel kan op vele manieren gelezen worden, maar de meeste christenen interpreteren hem zo dat ze voorstander zijn van conservatief beleid[2]. Naast de ChristenUnie zijn er bovendien slechts twee andere christelijke partijen in Nederland: het CDA en de SGP. Die partijen zijn beiden op veel culturele thema’s conservatiever dan de ChristenUnie (bijv. migratie, slavernij verleden, duurzaamheid). Dit gegeven an sich is al reden om kritisch naar ons eigen verhaal te blijven kijken.

Daarnaast heeft het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie die ‘onze’ ChristenUnie-hermeneutiek en ChristenUnie-theologie goed kent, naar mijn beleving weinig aangestuurd op progressieve politiek. Sterker nog, ze hingen, in mijn beleving, vooral de andere kant op. Zo hebben ze gepleit voor meer bezinning over het thema nationale identiteit[3] en vroegen ze aandacht voor de impact van migratie[4].

Zoeken naar het summum bonum

De ChristenUnie heeft altijd hart gehad voor de zwakken en armen in de samenleving. Het doet pijn om te zien dat juist deze groepen, in stilte, weglopen. We staan aan de vooravond van verdere technologisering en globalisering, waarbij praktisch opgeleiden in landelijke gebieden het nog zwaarder gaan krijgen. Juist nu moeten we luisteren naar de wensen en behoeften van deze groep.

Ik hoop dat binnen de partij goed contact wordt gelegd met de ‘weglopers’. Waar hebben ze last van? Waarom gaan ze weg? Waar moet de ChristenUnie prioriteit van maken? We zullen daarbij niet vanuit morele hoogmoed moeten luisteren, maar echt moeten nadenken wat de Bijbel zegt over de problemen die de wegelopers bij de ChristenUnie ervaren. Ook als de consequentie is dat we straks een klein stapje richting het links-conservatieve kwadrant van het kieskompas moeten zetten.

Hildebrand Bijleveld

Bestuursvoorzitter ChristenUnie Flevoland